Vijf jaar niets nieuws - De balans - Zero Waste Nederland

Hoe ik 5 jaar lang niets nieuws kocht, en jij dat ook kunt

Door Elisah Pals

Zero Waste leven gaat verder dan plasticvrij boodschappen doen. Zero Waste gaat over nul ‘verspilling’. Het gaat zeker over verpakkingen, maar óók over water-, voedsel-, en energieverspilling, en over het verbruik van materialen. Spullen dus.

In 2015 begon ik aan mijn persoonlijke reis naar een afvalvrije leefstijl. Ik besefte me al snel dat bij alles wat ik nieuw zou kopen in ieder geval íets van afval zou ontstaan. Aan elk nieuw kledingstuk zit al een kaartje of label, met plastic bevestiging. Om elk nieuw elektrisch apparaat zit een diversiteit aan verpakkingen, van kartonnen doos, tot plastic zakjes, opvulmateriaal, piepschuim en ijzerdraadjes, plus nog een garantiebewijs en gebruiksaanwijzing. Allemaal afval.

Nog voordat ik me realiseerde wat de impact is van nieuwe spullen kopen, besefte ik me al dat Zero Waste leven alleen haalbaar zou zijn als ik… zou stoppen met nieuwe spullen kopen.

Met die strategie ben ik gestart op 1 januari 2016, nu 5 jaar geleden. Ik vertel je graag hoe ik dat deed, wat ik geleerd heb, en hoe jij dat ook kunt.

Alles is er al

Als alle fabrieken ter wereld vandaag zouden stoppen met produceren, dan zijn er nog genoeg spullen om iedereen de komende 10 jaar te voorzien. Alles wat ik ooit in mijn leven nodig zal hebben bestaat al. In mijn kledingkast hangt al zo veel dat ik dat in mijn leven niet allemaal zal kunnen verslijten. Kringloopwinkels puilen uit en de huizen van mensen raken vol. We omringen ons met spullen, spullen en spullen. Langzaamaan verandert onze leefruimte binnenshuis in opslagruimte. En intussen consumeren we door. We zijn geen mens meer, maar doelgroep, afzetmarkt en consument.

Wil ik dat? Wil ik zo leven? Wil ik ‘consument’ zijn?

Minder is beter

Ik dacht terug aan de momenten dat ik mij het gelukkigst heb gevoeld in mijn leven. Wanneer was dat? Als ik aan het kamperen was met mijn tentje, met alleen de basics bij de hand. En toen ik rondreisde met alleen de inhoud van mijn rugzak tot mijn beschikking. Daarbij gold ook: hoe minder ik tijdens kamperen of rondreizen bij me had, hoe beter. Wat ik nodig had kon ik gemakkelijker vinden. En overtollige spullen hoefde ik niet te dragen. Je beweegt je gemakkelijker als je minder bij je hebt. Je bent vrijer.

Terug in Nederland realiseerde ik me dat dat ook thuis hetzelfde werkt. Minder spullen betekent: minder opruimen, minder schoonmaken, minder afleiding, minder onrust, minder zoeken en kwijt zijn. Én minder geld uitgeven.

De spelregels

Oké, ik had dus besloten: als ik op 1 januari 2016 Zero Waste ga leven, dan mag ik ook niets nieuws meer kopen. Voorlopig toch. Ik wilde het in eerste instantie een jaar proberen.

Dat lijkt een duidelijke afspraak, maar er was ruimte voor interpretatie. Wat doe je met verbruiksgoederen, dingen die opgaan of verslijten? Sokken? Make-up? Ik besloot dat boodschappen en schoonmaakproducten wel mochten, zo lang het niet in plastic verpakt was. Al het andere probeerde ik te vermijden, creatief op te lossen, te lenen, te repareren, tweedehands te kopen, maar vooral: “Make do with what you have”. Gebruiken en waarderen van wat ik al had stond centraal.

Spullen die stuk gingen, of versleten raakten, verving ik niet. Ik probeerde eerst zonder dat item verder te gaan. Alleen als iets echt uiterst essentieel bleek te zijn mocht ik het vervangen, maar wel op een duurzame manier: Tweedehands óf onverslijtbaar nieuw.

Buyerarchy of Needs. Photo credit: Sarah Lazarovic

Eenmaal op weg

Gaandeweg zag ik hoe gemakkelijk het eigenlijk was. Ik besteedde nagenoeg geen tijd meer in de winkelstraat. Ik kwam er gewoon niet meer. Ik had er niets te zoeken. Mijn huis bleef gemakkelijker op orde. Ik koesterde mijn eigen spulletjes meer en ging er beter voor zorgen.

Ik leerde repareren, kreeg een oude naaimachine van mijn moeder, ontdekte het Repair Cafe en werd vaste klant bij de schoenlapper.

Ook voelde ik me in mijn hoofd rustiger worden. Ik hoefde minder te vechten tegen de wanorde in mijn huis. Ik wist namelijk precies wat ik had en waar het stond. Overtollige spullen deed ik weg. En wat versleten raakte verving ik niet. Er kwam steeds meer overzicht. Ik voelde me lichter.

Tenslotte gebeurde er iets in mijn financiële huishouding. Ook die raakte beter op orde. Hoe verder het jaar vorderde, hoe meer geld ik overhield. Stoppen met consumeren, was een zegen voor mijn bankrekening. Het liep al snel op tot duizenden euro’s besparing. (Zie ook mijn Tedx Talk hierover.)

Het was duidelijk. Dit was geen probeersel van een jaar. Dit was mijn nieuwe leefstijl. Geen weg terug.

Na 5 jaar, de balans

De spelregels die ik mezelf het eerste jaar had meegegeven waren streng. Erg streng. En sommige regels bleken voor de langere termijn niet houdbaar. Eén jaar zonder nieuwe onderbroeken en sokken, zonder nieuw telefoonkabeltje en zonder nieuwe afwasborstel, was nog haalbaar. Maar ik wilde er ook voor waken dat ik mezelf een armoedige look en onhygiënische leefstijl zou aanmeten. De regels moesten dus iets verruimd worden om daaraan tegemoet te komen.

Ook bedacht ik me dat ik een aantal items mocht kopen, met een zeer lange levensduur, die me helpen bij een Zero Waste leefstijl, en die me helpen anderen daarover goed advies te kunnen geven. Het kopen ervan leidde daarom niet tot een toename van de ‘spullenberg’ en daarmee ‘afvalberg’, maar juist tot een verkleining daarvan.

Het lijkt me tijd om te vertellen wat ik in die 5 jaar wel en niet gekocht heb, en of ik gesmokkeld heb.

Wat kocht ik níet nieuw?

Het meest trots ben ik op de dingen die ik niet gekocht heb, die bijna iedereen vrijwel automatisch direct nieuw zou kopen. Ik vertel je graag wat ik niet nieuw kocht, en hoe ik het oploste.

Matras. Begin 2019 gebeurde er een persoonlijke ramp: de waterleiding in de douche bij de bovenburen was geknapt en toen ik aan het einde van de dag terug kwam stond mijn hele appartement blank. De grootste waterstroom liep zó mijn matras in. Het bleek onmogelijk het matras op tijd droog te krijgen voordat het zou gaan schimmelen en stinken. Ik moest het wegdoen. Maar hoe vervang je een matras als je geen nieuwe wil kopen? We besloten tijdelijk op een luchtbed te slapen, terwijl ik intussen Marktplaats afstruinde voor een matras met de juiste maten en hardheid. Na een paar weken met toenemend slechte nachten besloten we over te gaan tot een andere tactiek. We bezochten meerdere beddenwinkels, en zochten daar tussen de matrassen die teruggebracht waren na een proefperiode, om een matras te vinden met de goede maten. Ook dat was tevergeefs. We begonnen de aanschaf van een nieuw matras te overwegen, van een fijn en duurzaam merk. Ons oog viel al snel op een Nederlands matrasmerk, met OEKO-TEX certificatie en grotendeels natuurlijke materialen. Na verder zoeken, bleken ook zij een proefperiode te hanteren. Dat betekent dus dat er een retourstroom is, van matrassen die na die periode worden teruggestuurd. Na even zoeken kwamen we bij de refurbished retailer uit, en kochten daar een getest matras, gereinigd en met alleen een nieuwe hoes, voor de helft van de prijs. Missie geslaagd!
Teruggebrachte matrassen in een beddenwinkel. Na verloop van tijd worden deze allemaal vernietigd.

Beddengoed. Tweedehands beddengoed een no-go? Op marktplaats vonden we prachtig duurzaam beddengoed, dat slechts uit de verpakking was gehaald, maar niet gebruikt. Het bleek namelijk niet helemaal de gewenste kleur voor de slaapkamer van de verkoopster. Een mooie vondst! Zoek je beddengoed van een specifiek merk, stel gewoon een alert in op je Marktplaats zoekfunctie. Wie weet vind je het sneller dan je denkt!
Keukenspullen en huisraad. Van servies tot keukengereedschap en snijplanken. De kringloopwinkel ligt er vol mee. Niets is zo vies dat een sopje, of desnoods wat baking soda het niet schoon krijgt. Ook eetkamerstoelen, spullen voor het creëren van een thuiswerkplek, en decoratie voor het inrichten van het appartement van mijn vriend vond ik allemaal tweedehands.
Cadeaus. Intussen weten mijn vrienden en familie van mij dat ik alleen cadeaus geef die je opgebruikt (zoals thee/koffie, wijn, ander lekkers) of die tweedehands zijn (zoals houten speelgoed of een voorleesboek uit de kringloop). Ze weten ook van mij waarom ik dat doe. Niet vanuit geldbesparing, maar omdat ik het belangrijk vind iets duurzaams te geven. Dat waarderen ze meestal. Ik zie het geven van een cadeau als een kans om de ontvanger duurzaam te beïnvloeden. Bij uitzondering geef ik iets nieuws, maar alleen als dat bijdraagt aan een afvalvrije leefstijl, zoals de RVS waterfles die ik mijn broer gaf, en alleen als ik 100% zeker weet dat het gebruikt zal worden.
Kleding. In 5 jaar tijd kocht ik bijna geen nieuwe kledingstukken. Van nette jurken, tot blazers, warme truien, hemdjes, en spijkerbroeken. Alles vond ik niet-nieuw. Met die kledingstukken zou je zelf misschien ook niet zo’n moeite hebben. Maar ik ging verder. Ik vond dat niets meer taboe mocht zijn. Taboes leiden zelden tot iets goeds en ik wilde me open opstellen. Zo kwam het dat ik ook bij kringloopwinkels, Marktplaats en FaceBook groepen terecht kwam voor kledingstukken als schoenen, sportkleding, panty’s, sokken en BH’s. Een enkele keer vond ik ook onderbroeken in de juiste maat. Bij kledingstukken stel ik altijd een aantal eisen: niet al te versleten, geen sterke geuren of vlekken, en bij voorkeur van natuurlijke materialen gemaakt (zoals katoen/wol/linnen). De panty’s, sokken en onderbroeken die ik in de kringloop vond waren allemaal nog nieuw, met labels eraan. Vooral met de onderbroeken vond ik dat van belang. Maar tweedehands BH’s kopen was een nieuwe voor me. Een eyeopener en moneysaver! Een nieuwe BH kost al gauw €15 tot €30. Tweedehands maar €1 of €2. Ook hier let ik natuurlijk goed op weinig slijtage en geur en alléén als ik me er goed bij voel koop ik het.

Wat kocht ik wel nieuw?

Telefoonkabeltje. Zoals iedereen weet gaan de kabeltjes van telefoonopladers veel te snel stuk. In eerste instantie repareerde ik de mijne nog met Sugru. Helaas bleef dat niet lang genoeg goed gaan. Na een tijdje moest ik toch een nieuwe kopen.
RVS items. Om Zero Waste te kunnen leven, én om anderen daarin te kunnen adviseren wilde ik investeren in een aantal roestvrijstalen items, met een zeer lange levensduur. De RVS items waren: Waterfles, lunchbox, festivalbeker, spork, theezeef, safety razor, tongschraper, trechter en koffiepot. Ook kocht ik 2 groentenetjes van biokatoen. Ik ben nog altijd blij met de aanschaf hiervan. Het zijn spullen die blijven en die me dagelijks helpen minder afval te creëren.
Schoonmaak. Na verloop van tijd raakten er wat schoonmaakspullen versleten. Microvezeldoekjes verving ik door katoenen vaatdoekjes, er kwam een houten afwasborstel en een plasticvrije toiletborstel. Deze spullen bleken toch wel essentieel te zijn.
Boeken en tekenmateriaal. Aan het begin van de Coronacrisis begon ik me steeds meer te verdiepen in bijv. eetbare natuur, herstellende landbouw, en vogelkennis. Een aantal boeken kon ik niet tweedehands vinden. Na een paar weken tweedehands sites in de gaten houden heb ik besloten ze toch nieuw te kopen. Ik redeneerde ook dat deze kennis zou bijdragen aan een duurzamere wereld. Ditzelfde gold ook voor de aanschaf van de stiften die ik kocht voor het ontwerpen van mijn voedselbos. Met de stiften had ik meer moeite dan met de boeken, vooral ook omdat het materiaal moeilijker te recyclen is…. Deze aanschaf voelde als een gedeeltelijke fail.
Tandenborstel. Van iemand die helemaal into Zero Waste is zou je verwachten dat ze een bamboe tandenborstel heeft. Helaas is dat niet zo. Ik heb meerdere merken geprobeerd, maar helaas bleek het niet te werken voor mij. Ik heb erg gevoelig tandvlees, dat snel stuk gaat. Daar werd mijn tandarts niet blij van. Ze raadde me aan een zachte tandenborstel van een specifiek merk te gebruiken. Dat is het enige dat goed blijkt te werken voor mij. Het is jammer, het is niet afvalvrij, maar het is voor mij acceptabel dat dit een niet-perfect stukje is in mijn afvalvrije leefstijl.
Kleding. Huh, kleding hadden we toch al benoemd? Klopt. Bijna alles van kleding kocht ik tweedehands, behalve een paar dingen. Die 2 onderbroeken die ik vond waren natuurlijk niet genoeg in 5 jaar tijd. Ik kocht er een paar nieuw. Ook sokken. Sokken zijn bijna niet te vinden tweedehands. Bovendien ben ik een enorme koukleum en het enige dat helpt tegen mijn steenkoude voeten zijn wollen sokken. De natuurlijke kledingwinkel Natur-El is mijn vaste adres voor heerlijke warme wollen sokken.

Failed… of toch niet?

En tenslotte moet ik bekennen dat ik op de valreep nog 1 ‘fout’ heb begaan. Toen ik in het najaar bij Natur-El was, stapte ik impulsief binnen bij het winkeltje ernaast. Een vintage style winkeltje, van een kleine ondernemer, rasecht Rotterdams. Ze hebben er van alles uit de jaren ’30 tot ’60. Er hingen wat originele vintage items, maar het meeste was toch echt nieuw, naar decennia oude patronen gemaakt. Dat weekend zou ik de burgemeester van Breda gaan ontmoeten en… ik kon me niet bedwingen een stijlvolle jurk te kopen voor die gelegenheid. Een prachtige jurk wel te verstaan, van een eerlijk merk, volledig gemaakt van biokatoen, die heerlijk aanvoelt en me ook nog eens prachtig staat. En had ik al gezegd dat hij was afgeprijsd van €120 voor €45 euro? Ik zwichtte.

Had ik spijt? Had ik het niet moeten doen?

Ik heb er even over getwijfeld. Ik heb mijn eigen regels overtreden. Het was geen essentieel en onmisbaar kledingstuk. Ik had gerust een andere jurk aan kunnen trekken die avond. Was deze jurk het waard de afspraak met mezelf te negeren? Ik had toch gefaald?

Uiteindelijk kwam ik tot een andere conclusie. Zoals zo veel gebeurt in de maatschappij, óók in de Zero Waste community, zijn we erg goed geworden in elkaar te wijzen op wat er beter kan. Op wat we nog niet goed doen. Ik wees met een beschuldigend vingertje naar mezelf. Maar was dat eerlijk? Daarna keek ik naar alles wat ik allemaal níet nieuw had gekocht, wat een ander mens allang besteld had, en vast nog in 3 maten ook. Ik bedacht me dat ik niet zomaar wat fast fashion had gekocht, maar een eerlijk merk, van duurzame stof, en van een kleine ondernemer. En ik bedacht me hoe ik me erop verheugde het te dragen.

Het stellen van regels heeft me geholpen duurzame keuzes te maken, mijn eigen grenzen te verleggen en op tweedehands avontuur te gaan. Maar deze regels hoeven geen wurggreep te worden.

Als nieuwe regel voeg ik toe: veroordeel jezelf niet, geniet, en wees … imperfect.